TELEVİZYONDA REYTİNGLER GERÇEK Mİ

Televizyon izlenme oranları nasıl ölçülüyor? Reyting şampiyonları gerçekten günün birincisi mi? Rating sonuçları nasıl belirleniyor? Türkiye'de, 40 il (500 kırsal kesim) olmak üzere toplamda 4000 civarı evde ''PeopleMeter'' isimli cihazın kullanılmasıyla reytingler ölçülüyor. Yani, ''80 Milyonluk Türkiye'de 4 Bin hanede hangi kanallar izleniyorsa, onlar şampiyon oluyor!'' Yayıncılık sektörü ve izleyicilerin yanıt bulamadığı en önemli sorunun cevabı bu. 

Net olarak kaç cihaz olduğu bilgisine ulaşmak zor ama ''4 Bine yakın'' olarak biliniyor. 4 Bin haneden birinde, 4 kişilik bir ailenin aynı anda televizyon karşısında olduğunu düşünecek olursak, kumanda genç erkeğin elindeyse o anda maç izleniyor olsa da diğer üç kişinin o programdan hoşlanmaması mümkündür. Fakat reyting cihazı o hanede en sevilen yapımın maç yayını olduğunu kaydedecektir. Yani, reyting ölçümü bazı istatistik bilgiler verse de tam sağlıklı olması mümkün değildir. Hele ki internet çağında bir çok çeşitli cihazdan televizyon izlenebiliyorken, sadece kumandaya göre sonuca varmak yanlış. 

Geçmişte ''Reytinglerin birincisiyiz'' diye kendilerini lanse eden kanalların hemen hepsinin isminin şaibeli sonuçlara karıştığını hatırlarsınız. Günümüzde reyting cihazı sayısı arttı ama geçmişte 2 bin civarı olduğu söylenen cihazın yaklaşık 750 kadarı İstanbul, 500 kadarı Ankara, 250 İzmir, 50 Antalya, Bursa, Gaziantep olarak bilinirdi. Reyting cihazının hangi evlerde olduğunu bilen kanal yönetimleri, bu evlere özel hediyeler, maaşlar, televizyonlar verir ve ''Siz kendi istediğiniz kanalı izleyin. Bu hediye ettiğimiz ikinci televizyonda da sürekli bizim kanal açık dursun'' teklifinde bulunulurdu. Böylece reyting şampiyonu olarak tüm reklam pastasını yerlerdi. 

İlerleyen zamanlarda bunun önüne geçmek için yanlış bir uygulamaya da geçilmişti. Bir hanede, gün boyu aynı kanalın 4-5 saat açık kalması durumunda hata sinyali gidiyor ve kullanıcı uyarılıyordu. Peki, ben kendimden biliyorum, bazen bütün gün boyunca çalışma odamdaki televizyonda hiç kanal değiştirmeden saatlerce izliyor ve ara sıra göz gezdiriyorum. Eğer bende reyting cihazı olsa benim izlenme istatistiğim hatalı olarak algılanacaktı ya da hata sinyali almamak için kanal değiştirmeye zorlanacaktım. Halbuki, bir hanede aralıksız aynı kanalın izlenmesi oldukça normal bir durum. Hepimiz biliriz ki özellikle çocuklar ve spor izleyicisi, sabahtan akşama kadar aynı kanalı hiç çevirmeden sabit olarak izleyebiliyor. Bu şekilde düşünürsek, reyting cihazı takılı olan bir hanede 4-5 saatlik kısıtlama olduğu için doğal izlenme oranının yansıması da mümkün olmuyor bu durumda. Hata sinyali gitmesin diye kanalı çevirmek zorunda bırakılıyor. 

Fakat, şaibeli sonuç almak isteyen bir kanal yöneticisi rahatlıkla bu sinyal meselesini atlatabilir. Bir dostumun evinde yıllar önce şahit olmuştum; Eve reyting cihazı takmak için görüşme yapmışlardı. Demişlerdi ki, ''Aman haa, saatlerce aynı kanal açık kalmasın hata sinyali gider, ara sıra kanal değiştirin'' uyarısında bulunmuşlardı. Ben demiştim ki, ''Bugün derbi maç var. Sabahtan beri kanalı hiç çevirmeden bütün gün izliyoruz. Birazdan da başlayacak. Hata sinyali gidecek diye kanal mı değiştireceğiz'' demiştim. ''Sistem böyle, mecburen öyle olması gerekiyor. Bakın size bir sürü sunduğumuz avantajlar var. O kadarına katlanın'' demişlerdi. Biz de kabul etmemiştik. Zaten bu tür konular geçmişte patlamıştı herkes biliyor. 



Bazı örneklerimden de anlaşılacağı üzere reytingler eski dönemlerde tamamen şaibeliydi. Hiç bir şaibe olmasaydı bile, 2 Bin evdeki cihazın gönderdiği sinyaller baz alınarak ''50 Milyon kişi bunu izledi'' demek yanlıştı. Yakın zamanda ise 4 bin evdeki cihazın gönderdiği sinyaller baz alınarak ''80 Milyon bunu izledi'' demek de yanlıştır. Bilinmesi gereken bir şey var ki, reyting ölçümleri sadece fikir verebilecek istatistikler sunar. Kesin sonuç olması imkansızdır. Zaten günümüzde tv kanalları sadece televizyon ekranlarından da seyredilmiyor. 

İnternet çağında çeşitli cihazlardan televizyon izlenebiliyorken, sadece kumandaya göre sonuca varmak yanlıştır. Bu yanlışın izleyici boyutu ile tv kanalları boyutu ise farklıdır. Bu bağlamda, reklam ajanslarının ''Türkiye'de televizyon izleme alışkanlıkları ve en çok izlenen kanalları'' reyting sonuçlarını baz alarak pastadan faydalandırması da başka bir yanlıştır. Aşağıdaki listenin dışında hiç bir televizyon kanalının reytinginin ölçülmüyor olması da benim burada ''yanlış'' olarak nitelendirdiğim konunun ispatıdır. Yani evde 24 saat ZTV izleseniz de, eğer o kanal ölçüm listesinde yer almıyorsa her şey nafiledir! O kanal reklam alamaz ve ''yok'' sayılır. 

Bu yazımızla birlikte, izleyiciler, televizyon yöneticileri ve reklam ajansları; ''Reyting kesin sonuç değildir. Belli fikirler verilmesi açısından sadece istatistik sonuçlar sunar'' denilerek bilgilendirilmelidir. Televizyon camiasının en büyük sorunu ''reyting'' olmaktan çıkarılmalıdır ki reyting uğruna toplumun ahlaki hassasiyetlerini de ayaklar altına alan içeriklerin önüne geçilebilsin. 

REYTİNGİ TAM ZAMANLI RAPORLANAN KANALLAR 
A2 TV, ATV, BEYAZ TV, CARTOON NETWORK, DISNEY CHANNEL, DMAX, FOX TV, KANAL 7, KANAL D, MİNİKA ÇOCUK, SHOW TV, STAR TV, TLC, TEVE 2, TRT 1, TV8, TV8.5  

REYTİNGİ YARI ZAMANLI RAPORLANAN KANALLAR 
A HABER, A SPOR, CNN TÜRK, DİYANET TV, HABERTÜRK, HALK TV, NTV, TGRT HABER, TRT BELGESEL, TRT ÇOCUK, TRT HABER, TRT KÜRDİ, TRT MÜZİK, TRT SPOR, TRT 2, TVT, ÜLKE TV, 360,